Op zondagavond 4 augustus, arriveren wij in Friemersheim. De betekenis van de naam van dit dorp hoor ik een paar dagen later: “Het thuis van de vreemden”.
We maken kennis met tante Lokkie, een lid van de kerkgemeenschap. Een maand eerder overleed haar man op 47 jarige leeftijd. Pieter van Niekerk, de predikant van de kerk en de persoon via wie wij in dit dorp zijn terechtgekomen, had haar gevraagd of zij ons kon opvangen. Haar huis is ons huis voor de komende dagen. Voor zowel haar als ons is het fijn om thuis te komen waar mensen zijn, en een gelegenheid voor ons om kennis te maken met het leven in Friemersheim.
Friemersheim is een klein dorp. Vanuit Groot-Brakrivier loopt een weg naar de heuvels. Op een bepaald moment stopt het asfalt en begint het zandpad. Mensen hebben besloten dat hier de civilisatie stopt. Een gevaarlijke weg bij grote regenval en stoffig de zon schijnt. Twintig minuten later verschijnt het dorp. In het eerste huis aan de linkerkant woont de oude schoolmeester. Iets verderop verschijnt de kerk van VGK-gemeente van Pieter. Het is gebruikelijk dat de dominee wordt betaald door de gemeente. Aangezien de mensen niet veel geld verdienen, doet Pieter zijn werk voor nagenoeg niets.
In het dorp staat een lagere school, met alleen zwarte ‘kinders’. De witte school die je aan het uiteinde van het dorp vindt, staat er leeg en vervallen bij. De Friemers zijn verdwenen.
De jongeren die wij in Friemersheim ontmoeten, zijn rond een jaar of zestien, een paar zijn jonger: Géandré, Lucille, Génevieve, Jonathan, Selester, Roché, Sylvester, Adrian, Chiné, Shanelle, Shilaymin, Mischa, Willmar, Shermin en Jaydan.
We communiceren in Afrikaans en Engels, en af en toe met handen en voeten. De jongeren geven aan over welke thema’s ze de voorstelling willen maken: HIV/AIDS, kinderzwangerschap, drugs, mishandeling: zware kost! Wanneer we doorvragen, blijkt het moeilijk te zijn aansluiting te vinden tussen de thema’s en de belevingswereld van de jongeren. De jongeren zijn verward: we willen acteren, niet zitten praten, welke rol krijgen we?
We zetten onze manier van theater maken voort: het stuk wordt gemaakt door hen, en wij begeleiden het proces.
Om een ingang te maken tot de materie krijgen de jongeren de opdracht vragen te formuleren: Questions you always wanted to ask your parents but never dared to.
Wanneer heb je voor het eerst geseks?
Hoe voel seks?
Heb je ooit aborsie gehad?
Did you ever have sex with a guy older than you?
Did you ever use a condom?
Hoe voel jij je toen jij je ouders vertel dat je HIV positief was en een baba verwach?
Did you ever kiss by mistake?
Is er iemand in jou familie gesterf aan HIV?
Het ouma al n boyfriend voor mijn oupa gehad?
Hoe was oume se eerste soen?
Hoe ouma se ma het gereageer toe hulle ouma het n boyfriend?
Hoe voelde de eerste keer dat je door iemand werd gelos?
Gaandeweg ontvouwt het stuk zich rond de vragen. Als deze vragen niet gesteld (mogen/kunnen) worden, blijft de schaamte, het ongemak. De pubers kunnen niet anders doen dan om de hete brij heen blijven draaien, net als hun ouders hebben gedaan.
Het stuk wordt 3 keer gespeeld: op een witte boerenmarkt, in hun eigen dorp tijdens de dienst en in George tijdens de dienst van dominee Frederik Nel.
Na de twee laatste opvoering krijgt het publiek de gelegenheid vragen te stellen aan de spelers en wordt er voorzichtig nagedacht over hoe ouders en kinderen elkaar de kans kunnen geven om op een realistische en constructieve manier over sex en seksualiteit te praten.
Aan het eind van het proces hebben de jongeren hebben hun diploma ontvangen. Hierin wordt benoemd welke doelen de jongeren hebben behaald:
-Basic theatre skills.
That involves: physical training, voice training, focus, cooperating, transforming, respect, and empathy.
-Capability of transforming own life issues into a play.
That involves: reflecting on being a teenager, sexuality, manhood, womanhood and stories of life in Friemersheim.
De voorstelling is na ons vertrek nog een paar keer gespeeld op verschillende plaatsen. We hopen dat de jongeren nog meer kansen zullen krijgen om zichzelf in dit stuk te kunnen laten zien. Pieter van Niekerk en Frederik Nel onderzoeken en bieden mogelijkheden om dit uitvoerbaar te maken.
